Prowadzenie działalności gospodarczej

Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą powinien być zaznajomiony z podstawowymi pojęciami prawnymi z nią związanymi. W tym wpisie postaram się Państwa z nimi zapoznać.

W artykule zostaną omówione takie pojęcia jak: przedsiębiorca, osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych  i osobowość prawna, działalność gospodarcza, przedsiębiorstwo, rejestry przedsiębiorców, koncesje, zezwolenia, licencje, firma, konsument.

Kto to jest przedsiębiorca ?

Pojęcie przedsiębiorcy zostało zdefiniowane w m. in. Kodeksie cywilnym (KC) oraz Ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (SDG)

Zgodnie z art. Art.  43¹ KC „Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna (…), prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.”

Nieco odmiennie pojęcie przedsiębiorcy zostało sformułowane w art. 4 SDG – „1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, (…) wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.”

Na podstawie powyższego można zdefiniować pojęcie przedsiębiorcy jako osobę fizyczną, osobę prawną, jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaję zdolność prawną oraz spółkę cywilną (chociaż nie jest ona wyodrębnionym podmiotem w rozumieniu prawa cywilnego)  prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Aby powyższa definicja była w pełni zrozumiała, poniżej zostaną wyjaśnione zawarte w niej pojęcia prawne.

Czym są osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną?

1. Osoba fizyczna – osobą fizyczną w rozumieniu Kodeksu cywilnego jest każdy człowiek.
2. Osoba prawna – definicja legalna osoby prawnej wynika z art. 33 Kodeksu cywilnego „Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.” Ogólnie rzecz biorąc, osobami prawnymi są zatem podmioty które posiadają z mocy ustawy osobowość prawną. Najczęściej spotykanymi osobami prawnymi są: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Spółka Akcyjna, spółdzielnia.
3. Jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną – Taką jednostką organizacyjną są wszelkie podmioty nie posiadające osobowości prawnej a jedynie zdolność prawną (przyznaną z mocy ustawy). W praktyce często są określane jako „ułomne osoby prawne”. W obrocie gospodarczym możemy spotkać się z następującymi jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, wspólnota mieszkaniowa, spółka akcyjna w organizacji, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji.

Czym jest zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych i osobowość prawna.

1. Zdolność prawna – jest to pewien atrybut posiadany przez każdą osobę fizyczną i prawną, umożliwiający bycie podmiotem stosunków cywilnoprawnych. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że jest to cecha umożliwiająca posiadanie określonych praw. Bez zdolności prawnej nie można zatem przykładowo zostać właścicielem nieruchomości.
2. Zdolność do czynności prawnych – atrybut danego podmiotu warunkujący jego możliwość dokonywania czynności prawnych. Posiadanie tego atrybutu umożliwia zatem kształtowanie stosunków prawnych, to jest pozwala przykładowo zawierać umowy z innymi podmiotami.
3. Osobowość prawna – cecha posiadana przez osoby prawne, z która umożliwia im bycie podmiotem stosunków cywilnoprawnych oraz dokonywanie czynności prawnych.

Co to jest działalność gospodarcza ?

Pojęcie to zostało uregulowane w art. 2 SDG „Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.” Należy pamiętać, że wpis do właściwego rejestru podmiotów prowadzących działalność gospodarczą nie warunkuje uznania danych czynności podmiotu za prowadzenie działalności gospodarczej. Za prowadzenie działalności gospodarczej uznaje się bowiem każde działania posiadające wyżej wymienione cechy, niezależnie od faktu formalnego zarejestrowania takiej działalności.

Czym jest przedsiębiorstwo ?

Pojęcie przedsiębiorstwa rozumiemy w trzech ujęciach podmiotowym, przedmiotowym oraz funkcjonalnym.

W ujęciu podmiotowym przedsiębiorstwo rozumiemy jako pewien byt (osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną), wykonujący we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Za przedsiębiorstwo w ujęciu przedmiotowym uważamy pewien zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych  służących do prowadzenia działalności gospodarczej. Składnikami materialnymi przedsiębiorstwa mogą być przykładowo używane w nim maszyny, a niematerialnymi prawa np. prawo do korzystanie z danej rzeczy.

W trzecim ujęciu, funkcjonalnym, za przedsiębiorstwo uważamy stałą i zawodową działalność gospodarczą.

Jakie są rejestry przedsiębiorców ?

Podstawowymi rejestrami przedsiębiorstw w Polsce są: Centralana Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG) oraz Krajowy Rejestr Sądowy (KRS)

CEIDG jest rejestrem prowadzonym przez właściwego ministra ds. gospodarki pod adresem www.ceidg.gov.pl. W rejestrze tym gromadzone są informacje na temat przedsiębiorców będących osobami fizycznymi. Obowiązkowemu wpisowi do tego rejestru podlegają przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą w tym przedsiębiorcy którzy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarli umowę spółki cywilnej.

KRS jest rejestrem prowadzonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości i sądy rejonowe, którego celem jest gromadzenie danych na temat m.in. przedsiębiorców prowadzących działalność w formie spółek prawa handlowego. Rejestr ten znajduje się pod adresem www.ems.gov.pl

Koncesja, a zezwolenie.

Często mylone ze sobą pojęcia, przykładowo w języku potocznym zezwolenie na sprzedaż niektórych alkoholi jest nazywane koncesją, co jednak nie jest prawidłowym nazewnictwem.

Koncesja jest to bowiem swoistego rodzaju akt administracyjny umożliwiający prowadzenie działalności gospodarczych mających szczególne znaczenie ze względu na ważny interes publiczny lub na bezpieczeństwo państwa i obywateli, takich jak:

• poszukiwania, rozpoznawania złóż węglowodorów oraz kopalin stałych objętych własnością górniczą, poszukiwania lub rozpoznawania kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów oraz podziemnego składowania dwutlenku węgla;
• wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;
• wytwarzania, przetwarzania, magazynowania lub przeładunku, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią;
• przesyłania dwutlenku węgla w celu jego podziemnego składowania;
• ochrony osób i mienia;
• rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, z wyłączeniem programów rozpowszechnianych wyłącznie w systemie teleinformatycznym, które nie są rozprowadzane naziemnie, satelitarnie lub w sieciach kablowych;
• przewozów lotniczych;
• prowadzenia kasyna gry.

Od koncesji należy odróżnić zezwolenia, które stanowią odrębną kategorię aktów administracyjnych uprawniających do prowadzenia określonych działalności gospodarczych. Fundamentalną cechą wyróżniającą zezwolenia jest znacznie prostszy tryb ich uzyskania, jak i też fakt, że dany organ nie może odmówić wydania koncesji po spełnieniu opisanych prawem warunków. Inaczej jest w przypadku koncesji, gdzie organ ma większą swobodę w ich przyznawaniu. Do przykładowych działalności wymagających zezwoleń należą:

• detaliczna sprzedaż napojów alkoholowych
• prowadzenie gier losowych i zakładów wzajemnych, loterii fantowych i promocyjnych oraz gier na automatach
• unieszkodliwianie odpadów komunalnych i odpadów niebezpiecznych
• zezwolenia na przewozy regularne i regularne specjalne w transporcie drogowym

Nieco odrębnym, aczkolwiek podobnym uregulowanym w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej pojęciem jest licencja – decyzja administracyjna wydana uprawniająca do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego i kolejowego. Przykładowo, uzyskania licencji wymaga przykładowo wykonywanie krajowego transportu drogowego w zakresie przewozu osób:

• samochodem osobowym,
• pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą,
• taksówką.

Czym jest firma ?

Ważnym pojęciem, często używanym błędnie zamiennie z pojęciem przedsiębiorstwa, jest pojęcie firmy.  Zostało ono uregulowane w art. 43¹ – 43¹⁰ Kodeksu cywilnego. Pojęcie firmy należy rozumieć jako oznaczenie przedsiębiorcy, indywidualizujące i odróżniające go od innych przedsiębiorców.

Firma musi spełniać wymogi szeregu reguł to jest: prawdziwości, jedności, ciągłości, jawności oraz wyłączności firmy.

Pierwsza z reguł wskazuje na zakaz używania firmy która w jakikolwiek sposób wprowadzałaby w błąd inne osoby.

Zasada jedności odnosi się do zakazu posługiwania się w obrocie więcej niż jedną firmą.

Zasada ciągłości mówi o możliwości posługiwania się tą samą firmą m. in. w przypadku zmiany formy prowadzonej działalności (np. przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę jawną).

Czwarta z reguł – zasada jawności firmy, mówi o konieczności ujawnienia firmy we właściwym rejestrze – w przypadku osób fizycznych jest to CEIDG, natomiast w przypadku osób prawnych – KRS.

Ostatnia zasada, zasada wyłączności mówi o tym, że firma przedsiębiorcy powinna umożliwiać jego odróżnienie od firm innych przedsiębiorców.

Kim jest konsument ?

Pojęcie konsumenta jest jednym z istotniejszych pojęć, które powinna znać każda osoba prowadząca działalność gospodarcza. Konsument w prawie polskim jest bowiem podmiotem uprzywilejowanym ze względu na jego słabszą pozycję wobec przedsiębiorcy z którym zawiera jakąkolwiek umowę. Odróżnienie konsumenta od innych uczestników obrotu jest z tego względu bardzo istotne dla przedsiębiorców z uwagi na rygorystyczne przepisy prawa dotyczące stosunków przedsiębiorca-konsument. Prawo konsumenckie daje bowiem konsumentowi szereg uprawnień i przywilejów, które to przedsiębiorca musi respektować.

Zgodnie z Art.  22¹. KC „za  konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.” Z powyższego można wywnioskować, że konsumentem może być tylko i wyłącznie osoba fizyczna, dokonująca czynności prawnej (np. zakupu sprzętu RTV) do celów niezwiązanych z jej działalnością gospodarczą i zawodową. Konsumentem jest zatem osoba fizyczna kupująca sprzęt komputerowy na użytek własny. Niemniej osoba fizyczna kupująca ten sam sprzęt do celów prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej lub zawodowej konsumentem już nie jest.